�����̨

Prostaatkanker is de meest voorkomende vorm van kanker en één van de meest voorkomende doodsoorzaken onder mannen. Onderdrukking van het immuunsysteem speelt hierbij een grote rol. Onderzoekers Willem Stoorvogel en Marianne Boes willen daarom een vaccin ontwikkelen dat die demping ongedaan maakt. In 2015 ontvingen zij van de �����̨ een Seed Money Grant om het onderzoek te starten.

Het immuunsysteem is een belangrijk verdedigingsmechanisme tegen de ontwikkeling van kanker. “Iedereen maakt continu tumorcellen, misschien wel tientallen per dag”, zegt Marianne Boes, UHD Immunologie werkzaam bij het Wilhelmina Kinderziekenhuis in Utrecht. “Het overgrote deel wordt echter aangepakt door ons immuunsysteem. Dat is maar goed ook, anders zouden we al heel vroeg kanker krijgen.”

Sperma onderdrukt afstotingsreactie

Bij prostaatkanker ligt daar het probleem, denkt het onderzoeksduo. Het immuunsysteem lijkt te kort te schieten. “Dat heeft te maken met de voortplanting”, zegt Willem Stoorvogel, hoogleraar Biochemie en Celbiologie aan de �����̨. “Sperma is lichaamsvreemd voor de vrouw en zaadcellen zouden normaalgesproken door haar lichaam worden afgestoten.”

De mensheid zou het niet lang uithouden als de natuur daar niet wat op had gevonden. “In het sperma zitten kleine membraanblaasjes van 100 nanometer, zogenaamde prostasomen. Aan de buitenkant zitten stoffen die immuunreacties kunnen dempen, zodat er toch bevruchting plaats kan vinden. We vermoedden dat deze prostasomen ook immuniteit tegen prostaattumorcellen onderdrukken, wat kan leiden tot kanker.”

Toepassingen

Het tweetal wil kijken of dit een aangrijpingspunt kan zijn tegen prostaatkanker en kreeg daarvoor in januari 2015 een Seed Money Grant. “We willen eerst zien of onze hypothese klopt dat prostasomen bepaalde immuuncellen onderdrukt”, licht Boes toe. “Ook willen we de samenstelling van prostasomen zo kunnen veranderen dat ze het immuunsysteem niet meer onderdrukken, maar juist versterken. Op termijn willen we een vaccin ontwikkelen voor mannen met prostaatkanker.”

“Het fijne is ook dat we in Utrecht Diergeneeskunde en humane geneeskunde zo dicht bij elkaar hebben”, zegt Stoorvogel. “Ook bij honden komt prostaatkanker geregeld voor, dus daar kunnen we later beginnen met testen. Als het bij honden werkt, is de stap naar de mens een stuk dichterbij.” Maar eerst gaat het team werken aan een proof of concept dat ze dankzij deze subsidie kunnen gaan neerzetten

“Ook zouden we prostasomen kunnen gebruiken als biomarker, om kanker mee aan te tonen”, vervolgt Boes. “PSA-metingen zijn niet erg betrouwbaar; een verhoogd PSA-niveau hoeft niet altijd kanker te betekenen. Wellicht kan uit ons onderzoek een betrouwbaar alternatief ontstaan.”

Dit onderzoek sluit nauw aan bij het strategische onderzoeksthema Life Sciences van de �����̨, onder het subthema Public Health.

Tweede ronde Seed Money

In 2015 zijn vier onderzoeksprojecten gehonoreerd vanuit uit de second call Seed Money Life Sciences.  Doel is om onderzoekers van verschillende disciplines samen te brengen die samen voorstellen doen voor grensverleggend onderzoek. Met dit geld kunnen ze onderzoekgegevens verzamelen die als basis kunnen dienen voor een subsidievraag.

De vier gehonoreerde onderzoeksduo’s voor de second call zijn:

• Antimicrobial drugs optimization by decoration with non-natural sugar variants - Marc Wösten (Diergeneeskunde) / Roland Pieters (Bètawetenschappen)
  > Lees meer in het artikel Suiker geeft antibioticum een tweede kans
   
• Modified autologous prostasomes as a vaccine for prostate cancer - (Diergeneeskunde) / Marianne Boes (Geneeskunde)
   
• Human lung organoids: a novel model to understand respiratory syncytial virus Bronchiolotis - Louis Bont (Geneeskunde) / Norman Sachs (Hubrecht Instituut)
  > Lees meer in het artikel ‘Minilongen’ kweken in de strijd tegen kindersterfte
   
• Metabolic Requirements for genome integrity in adult stem cells - Boudewijn Burgering (Geneeskunde) / Ruben van Boxtel (Hubrecht Instituut)
  > Lees meer in het artikel Kwaliteit van stamcellen verbeteren voor nieuwe organen