�����̨

Hoe beschermen we onze kinderen tegen negatieve effecten van sociale media? Wie is er verantwoordelijk voor die bescherming? En hoe benutten we aan de andere kant de kansen die de online omgeving met zich meebrengt? De Tweede Kamer houdt zich bezig met deze vragen. Regina van den Eijnden onderzoekt sociale-media-gebruik onder jongeren aan de �����̨. Samen met collega-onderzoekers, waaronder oud-collega (Vrije Universiteit Amsterdam), werd ze uitgenodigd bij het rondetafelgesprek van de Tweede Kamer over online kinderrechten.

Verslaafd gedrag

Van den Eijnden begint haar betoog: “De afgelopen tien jaar hebben we onderzoek gedaan naar de impact van sociale-media-gebruik. We zien dat de grip van de sociale-media-industrie groter is geworden. Uit internationaal onderzoek (HBSC) zien we dat het percentage van problematische gebruikers stijgt: in 2017 was vier procent van de meisjes verslaafd aan sociale media, in 2021 was dat zeven procent.”

En dat verslaafde gedrag is problematisch. Het heeft namelijk allerlei negatieve gevolgen voor het kind. “Als we kijken naar verslaafd gedrag, zien we duidelijk dat het een negatieve spiraal aanzet. Kinderen gaan slechter in hun vel zitten en krijgen meer depressieve symptomen. Ook het zelfbeeld wordt negatiever en concentratie neemt af.” Dat ligt zeker ook bij de sociale-media-industrie, bepleit Van den Eijnden: “Er worden allerlei verslavende elementen toegevoegd, waardoor kinderen en jongeren aan hun telefoon gekluisterd blijven.” Denk hierbij aan endless scrolling: het feit dat er via apps nieuwe content blijft komen, die kinderen soms wel en soms niet boeit, zorgt voor onregelmatige dopamine shot. Een principe dat ook bij gokautomaten wordt gebruikt en zeer verslavend werkt.

Als we kijken naar verslaafd gedrag, zien we duidelijk dat het een negatieve spiraal aanzet. Kinderen gaan slechter in hun vel zitten en krijgen meer depressieve symptomen. Ook het zelfbeeld wordt negatiever en concentratie neemt af.

Inhoud

Maar ook de inhoud die wordt getoond is niet altijd even veilig voor kinderen. Collega-onderzoeker Ina Koning vult aan: “Onderzoek uit 2022 laat zien dat kinderen continu worden blootgesteld aan schadelijke video’s op TikTok. Elke 39 seconden worden schadelijke video’s over lichaamsbeelden en mentaal welbevinden getoond. Binnen 2,6 minuut zien kinderen zelfs video’s over suïcide.”

Binnen het rondetafelgesprek blijft de hamvraag: wie is er verantwoordelijk voor kinderen die online risico’s lopen? Koning: “We kunnen er niet op vertrouwen dat techbedrijven zich hiervoor inzetten, zij hebben compleet andere belangen. Er wordt gewerkt aan regulering, maar voor de huidige generatie duurt dat te lang. Het is belangrijk dat er vanuit de overheid op korte termijn richtlijnen worden gesteld voor veilig schermgebruik. Deze richtlijnen moeten ouders en jeugdprofessionals helpen om om te gaan met schermgebruik.”

Van den Eijnden is het daarmee eens: “Heel veel ouders hebben geen idee hoe ze moeten omgaan met smartphonegebruik en gamegedrag van hun kinderen. Veertig procent van de ouders heeft spijt van het te vroeg geven van een smartphone aan hun kinderen. Laat er een advies komen vanuit de overheid waarin staat dat smartphones pas worden aangeraden vanaf 13 jaar. Mocht er al een smartphone zijn, laat die dan niet op het lijf van je kind dragen, maar zorg voor een vaste plek in de huiskamer. Spreek af dat de telefoon niet van henzelf is, maar dat het een gezamenlijk product is. En laat je kinderen ‘s avonds geen smartphone meenemen naar de slaapkamer.”

Rol van techbedrijven

(Tweede Kamerlid van D66) vraagt of techbedrijven hier niet ook een rol in moeten spelen. Van den Eijnden is kritisch: “Ik denk dat een campagne puur vanuit de overheid moet komen en dat de industrie hier niks mee te maken heeft. Bij de NIX-campagne of de campagne om jongeren niet te laten roken was ook de drank- of tabaksindustrie niet betrokken.” Van der Werf verduidelijkt haar vraag: “Hoe kun je afdwingen dat het niet een vrijblijvende poster blijft die twee maanden in een bushokje hangt?” Als reactie geeft de onderzoeker: “Ik denk dat het twee verschillende dingen zijn. Je hebt aan de ene kant de adviezen van de overheid. Aan de andere kant zijn er wetten en regelgeving om de industrie een halt toe te roepen.”

Bij de NIX-campagne of de campagne om jongeren niet te laten roken was ook de drank- of tabaksindustrie niet betrokken.

Richtlijnen

(Tweede Kamerlid van GL-PvdA) is het eens met richtlijnen die snel moeten komen. Als politicus en moeder spreekt zij: “Eigenlijk is mijn kind al verloren. Maar laten we dan voor alle ouders en kinderen die jonger zijn nu snel handelen. Wat vindt mevrouw Koning van de richtlijnen: geen smartphone tot 12 jaar, van 12 tot 14 jaar een startphone die beperkt toegang tot apps geeft, vanaf 14 jaar een smartphone die nog niet alles kan en vanaf 16 jaar pas smartphone met sociale media?” Ina Koning vindt het een mooie oplossing. “Met de huidige sociale-mediaplatforms is het inderdaad goed om smartphonegebruik zo lang mogelijk uit te stellen. Tegelijkertijd bieden sociale media kansen: contacten maken met vrienden over de hele wereld kan heel waardevol zijn. Liever zou ik dus kindvriendelijke sociale-mediaplatforms zien. Zonder verslavende elementen, onder begeleiding van ouders met de zekerheid dat de leeftijdsverificatie in orde is.”

Liever zou ik kindvriendelijke sociale-mediaplatforms zien. Zonder verslavende elementen, onder begeleiding van ouders met de zekerheid dat de leeftijdsverificatie in orde is.