�����̨

Een variant van het vogelgriepvirus die in 2016 werd verzameld en nu niet meer voorkomt, was slechts één mutatie verwijderd van de mogelijkheid om te binden aan menselijke receptoren. Dit inzicht benadrukt dat sommige vogelgriepvarianten de potentie hebben om over te gaan naar de mens en mogelijk een pandemie te veroorzaken. De variant van het virus die momenteel rondgaat, heeft nog niet het vermogen om aan menselijke receptoren te binden. Utrechtse onderzoekers Robert de Vries en Geert-Jan Boons leidden de twee studies in en die dit aantonen.

Virussen gebruiken receptoren, moleculen aan de buitenkant van cellen, om deze te binden en vervolgens binnen te dringen. Verschillende dieren hebben verschillende receptoren. Om mensen te kunnen infecteren en van de ene mens naar de andere over te kunnen gaan, zal een virus dus eerst moeten kunnen binden aan menselijke receptoren.

Vogelgriepvirussen zijn influenzavirussen die bij vogels circuleren, en virussen van het subtype H5N1 kunnen hoog pathogeen zijn, wat betekent dat een infectie ernstige ziekteverschijnselen tot gevolgen kan hebben. Vogelgriepvirussen zijn al vaker van vogels overgegaan naar zoogdieren, zoals nertsen, zeehonden en sinds kort runderen, maar nog niet naar mensen. Alleen als mensen intensief contact hebben met besmette dieren, kunnen ze in zeldzame gevallen ziek worden.

We schrokken echt. Het was heel close.

Eén mutatie

De Vries en zijn onderzoeksteam vroegen zich daarom af in welke mate vogelgriepvirussen moeten veranderen om aan menselijke receptoren te kunnen binden. Ze bekeken twee vogelgriepvarianten die in 2016 werden verzameld. De resultaten, gepubliceerd in PNAS, waren opvallend: bij een van de varianten waren meerdere aanpassingen nodig, maar bij de andere variant was één mutatie genoeg geweest om aan menselijke receptoren te binden.

“We schrokken echt,” geeft De Vries aan. “Het was heel close. We weten nog niet of deze variant van het virus zich ook echt had kunnen repliceren in menselijke cellen. Maar we zien wel dat deze virussen vaak al de mutaties hebben die replicatie in andere soorten mogelijk maken. Dat zorgde er ook voor dat ze al zo makkelijk naar andere zoogdieren konden overgaan.”

Wel vogels, geen mensen

De variant die maar één mutatie van menselijke binding verwijderd was, komt nu niet meer voor. De Vries en Boons werkten samen met onderzoekers van de Universiteit van Georgia om te kijken of de vogelgriepvariant die nu in Amerikaanse runderen rondgaat, ook aan menselijke receptoren kan binden. Een eerder onderzoek beweerde dat, maar Boons, De Vries en hun collega’s waren niet overtuigd.

Het nieuwe onderzoek in Nature toont nu aan dat dat virus alleen aan vogelreceptoren bindt, en niet aan menselijke. De Vries: “Menselijke receptoren in onze luchtwegen en longen zijn best wel specifiek. Koeienreceptoren lijken heel erg veel meer op die van vogels dan op die van mensen. Als een virus aan vogelreceptoren kan binden, dan betekent dat vaak dat ze niet aan mensenreceptoren kunnen binden.”

Deze uitbraken zijn een gevolg van onze omgang met dieren en de natuur.

Code oranje

Volgens De Vries is het daarom nu nog geen code rood, maar zijn de nieuwe inzichten wel een waarschuwing. De Vries: “Het is belangrijk om het virus goed in de gaten te houden, en elke nieuwe variant goed te testen. En hoewel de variant die in Amerikaanse runderen rondgaat niet aan menselijke receptoren bindt, zien we dat ze op een of andere manier toch in beperkte mate aan menselijke weefsels kan binden. Hoe dat precies werkt weten we nog niet, maar het laat zien dat er toch al echt wat aan de hand is en we goed moeten opletten.”

Maatregelen

De Vries merkt dat er in Nederland weinig aandacht is voor de vogelgriep die op het moment in de Verenigde Staten rondgaat. Maar volgens hem is het niet de vraag of deze een keer naar Europa komt, maar wanneer.

De Vries: “Het virus moet echt goed gevolgd worden, maar op het moment wordt dat in de VS niet goed gedaan. Als wij in Nederland vogelgriep op een kippenboerderij aantreffen, dan wordt de boerderij geruimd. Dat is een ingrijpende maatregel, maar ook een goede manier om te zorgen dat het virus niet verder kan evolueren. In Amerika doen ze dat niet, omdat ze daar economisch niet aan willen en dat is echt een groot probleem. Ze zien het virus ook al bij katten, die de rauwe melk van de koeien drinken waar veel virus in zit, en ook zijn zeventig mensen er al ziek van geworden.”

“Deze uitbraken zijn een gevolg van onze omgang met dieren en de natuur,” zegt De Vries. “Als we zo doorgaan met intensieve veehouderij, dan blijven we zelf dit soort uitbraken introduceren.”