Aanbevelingen rondom het uitlezen mobiele telefoons vluchtelingen
In het wordt 鈥渦itlezen mobiele telefoons鈥 genoemd om 鈥渁sielinstroom鈥 te 鈥渂eperken鈥. Vier onderzoekers van de 乐鱼后台 hebben de afgelopen jaren onderzoek gedaan naar uitlezen en analyseren van smartphones aan het begin van de asielprocedure. Dat moet de identiteit van asielaanvragers helpen vaststellen en gevaren voor nationale veiligheid (terrorisme) en mensenhandel helpen bezweren. Het uitlezen van smartphones blijkt daarvoor niet alleen een ineffectieve manier, het betekent ook een forse inperking van de grondrechten van asielzoekers.
Multidisciplinair onderzoeksteam
Een multidisciplinair team van 乐鱼后台-onderzoekers (Kinan Alajak en Koen Leurs, Faculteit Geesteswetenschappen; Rianne Dekker, faculteit Recht, Economie, Bestuur en Organisatie en Albert Ali Salah Faculteit B猫tawetenschappen) heeft tussen Januari 2022 en September 2023 het bekijken, uitlezen en analyseren van smartphones van asielzoekers aan het begin van de asielprocedure onderzocht.
Door middel van Wet Open Overheid (WOO) verzoeken en 21 diepte interviews hebben zij het uitlezen van smartphones vanuit het perspectief van mensen die door de asielprocedure gaan, de vreemdelingenpolitie (AVIM), de IND, vluchtelingenwerk, asieladvocaten en mensenrechtenorganisaties zoals Privacy International en Amnesty International geanalyseerd.
Ineffectief
In een recent gepubliceerd (ook beschikbaar in het Frans, Spaans en Arabisch) presenteren zij hun bevindingen en vergelijken die met de situatie in Duitsland. Smartphones en andere gegevensdragers worden vanaf 2014 bekeken als onderdeel van de inspectie van de bagage van asielzoekers. Het uitlezen en analyseren van smartphones heeft een vlucht genomen na de zogenaamde 鈥楨uropese vluchtelingencrisis鈥 en de aanslagen in Parijs in 2015.
Het uitlezen heeft als doel de identiteit van asielaanvragers vast te stellen, en gevaren voor nationale veiligheid (terrorisme) en mensenhandel te bezweren. Echter deze aanpak blijkt ineffectief deze doelen na te streven. Smartphones bevatten in toenemende mate gigabytes aan data, die onoverzichtelijk zijn gestructureerd. De makers van deze data zijn niet eenduidig vast te stellen. Misinterpretatie ten gevolge van het ontbreken van contextuele informatie en uitleg over de te analyseren berichten, contacten, foto's, video鈥檚, apps, geografische data en bekeken video's vormt een groot risico.
Onrechtmatig
Daarnaast is het uitlezen van gegevensdragers een forse inperking van de rechten van asielzoekers. De Raad van State heeft geoordeeld voor het ontgrendelen en doorzoeken van smartphones. Ook heeft de Raad van State geadviseerd om nauwkeuriger te defini毛ren voor welke doeleinden de gegevens uit smartphones worden verzameld en hoe lang ze kunnen worden bewaard.
Evelien Brouwer (Rechtsgeleerdheid, 乐鱼后台) beargumenteert dat het uitlezen van gegevensdragers van asielzoekers slecht verenigbaar is met hun recht op priv茅leven en gegevensbescherming zoals beschermd in artikel 8 Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) en artikelen 7 en 8 van het EU Grondrechtenhandvest.
Advies
Het onderzoeksteam beargumenteert dat asielzoekers meer invloed moeten krijgen bij het uitlezen van hun gegevensdragers, bijvoorbeeld door actief toestemming te geven wanneer zij deze data nuttig achten ter ondersteuning van hun aanvraag. Ook moeten zij in staat worden gesteld hun data in de juiste context te plaatsen om te voorkomen dat smartphone data voor de persoon spreken. Deze aanpak zou hun rechten beter respecteren en verkeerde conclusie op basis van algoritmische analyses voorkomen.
In de praktijk blijkt dat tevens dat veel asielzoekers uit onwetendheid en angst hun telefoons wegdoen, of data verwijderen, inclusief bijvoorbeeld contactgegevens van naasten of foto's van overleden dierbaren. Dit alles omdat het op dit moment beleid is dat asielaanvragers niet worden ge茂nformeerd over het proces en doel van het uitlezen van smartphones. Het onderzoeksteam adviseert dat asielzoekers beter ge茂nformeerd worden over het doel en proces van het uitlezen van gegevensdragers bij aanvang van de asielprocedure.
Deze adviezen zijn inmiddels ook opgenomen in het Rapport fundamentele herori毛ntatie asielketen 鈥溾 opgesteld voor het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Om de informatievoorziening te verbeteren ontwikkelt het team op dit moment met stakeholders animatie-video鈥檚, ingesproken in 9 verschillende talen die zullen worden gepubliceerd op de website van Vluchtelingenwerk Nederland.
In de media
