�����̨

Voor het platform Brainwash belicht mediawetenschapper Koen Leurs de schaduwzijden van digitale technologie en kunstmatige intelligentie in relatie tot vluchtelingen. Want hoewel nieuwe technologieën, zoals smartphones, in eerste instantie vooral een uitkomst lijken als je op de vlucht slaat, maken overheden en andere organisaties er ook misbruik van.

Data als informatiebron 

Volgens Leurs gebruiken vluchtelingen een smartphone om informatie te delen en contact te houden met familie en geliefden. Maar de data op de smartphones zijn een interessant kapitaal voor overheidsinstanties en andere partijen. Met deze data kunnen ze de migranten volgen, in de gaten houden en informatie voor de asielprocedure inwinnen.

"We moeten ons gaan afvragen hoe dit mogelijk is [in de] EU, waar we zeggen voorlopers te zijn op het gebied van privacybescherming en regulering van digitalisering. Die rechten gelden zeker niet voor iedereen", zegt Leurs.

Alles heeft impact 

Als voorbeeld noemt hij 'Athene', een pilotproject van de Nederlandse grenspolitie AVIM en de IND. In 2021 werd het project stilgelegd omdat het de privacywetgeving schond. Asielzoekers moesten hun smarthone of laptop afstaan voor een screening.

Leurs legt uit: "Een geautomatiseerd systeem moest vaststellen of er sprake was van een waarachtige identificatie en of er sporen waren van mensenhandel of van terrorisme. We spreken betrokkenen en asielzoekers over hoe ze dat hebben ervaren en wat de rol van technologie is binnen de asielprocedure. Ze geven aan dat ze online bijna niks meer durven te doen omdat alles impact kan hebben op hun asielbeslissing."

Irisscans als betaalmiddel 

Het gaat niet alleen om de data op gegevensdragers, vertelt Leurs, maar ook om informatie die vluchtelingen met hun lichaam moeten leveren. In Zaatari, een vluchtelingenkamp in Jordanië, financiert de EU technologische innovaties. "Daar moeten bewoners, als ze iets willen kopen in het kamp, betalen met irisscans. Ze kunnen niet gebruikmaken van fysiek geld of pasjes, hun lichaam is hun betaalmiddel. Hoe komt dat de mensen in die kampen ten goede?"

Een term als 'technologische innovaties' klinkt mooi, maar kan in de praktijk tot situaties als in Zaatari leiden. Leurs vertelt: "Als data gezien worden als de nieuwe olie, dan zijn de biometrische gegevens van vluchtelingen of migranten wereldwijd een heel belangrijke bron. Deze vormen voor techbedrijven een goudmijn, die willen daar graag mee experimenteren."