De literaire werken van Suster Bertken tot leven gebracht
Berta Jacobsdochter (1426/27-1514), beter bekend als Suster Bertken, is in Utrecht vooral beroemd vanwege haar beslissing om zich op 30-jarige leeftijd te laten inmetselen in een kleine cel aan de Buurkerk, waar ze haar leven wijdde aan gebed en contemplatie. Minder bekend is dat ze ook bijzondere literaire werken naliet. Dieuwke van der Poel, universitair hoofddocent aan de 乐鱼后台 en expert op het gebied van laatmiddeleeuwse liederen, duikt samen met presentator (Oxford University) in het literaire erfgoed van Bertken in BBC Sounds.
De werken van Bertken
Aan de Utrechtse Choorstraat, op de plek waar ooit haar cel stond, ligt nu een gedenksteen 鈥 pal voor een bruidsboetiek. Een ironische locatie, merkt Van der Poel op in de BBC-uitzending: 鈥淗et centrale thema van haar werk was de overpeinzing van het lijden en de liefde van Jezus, om na haar dood de hemelse bruid van de hemelse bruidegom te worden.鈥
Hoewel Bertken fysiek afgesloten was van de buitenwereld, bevond ze zich nog steeds in het drukke centrum van Utrecht. Uit haar overgeleverde werken blijkt dat ze een speciale rol had in deze stad. Zo schreef ze dat mensen naar haar toekwamen met de vraag of zij voor hen wilde bidden, en dat beloofde zij dan te doen. 鈥淶e had echt een belangrijke rol voor de mensen in de stad, en misschien kunnen we haar zelfs een soort vrouwelijke priester noemen鈥, vertelt Van der Poel.
Muziek en po毛zie tot leven gebracht
De BBC-aflevering bevat niet alleen fragmenten uit Bertkens teksten, maar ook muziekfragmenten gebaseerd op haar werk. Van der Poel onderzocht samen met zangeres of haar gedichten niet eigenlijk liederen waren. Ze ontdekte dat sommige gedichten waarschijnlijk werden gezongen op bekende melodie毛n uit Bertkens tijd.
Door onder andere het aantal regels per strofe en het rijmschema te analyseren, wist Van der Poel melodie毛n te traceren: 鈥淰oor drie liederen heb ik eigentijdse melodie毛n gevonden, voornamelijk gebaseerd op wereldlijke muziek. De meeste daarvan waren in de tijd van Bertken al zeer bekend鈥, legt ze uit. Nu zijn Bertkens teksten voor het eerst in 500 jaar weer te horen.
Bertken in de Universiteitsbibliotheek
Het verhaal van Bertken komt nog meer tot leven in onze eigen Universiteitsbibliotheek. Andrea van Leerdam, conservator gedrukte werken bij de Bijzondere Collecties, vertelt aan de BBC over een incunabel (een gedrukt werk uit de begintijd van de boekdrukkunst) uit 1496, waarin het verhaal over Bertkens leven met de hand op de titelpagina is opgetekend.
Daarnaast geven stadsrekeningen een inkijkje in hoe Utrecht omging met Bertkens dood. Uit een van deze documenten blijkt dat er zes dienaren werden betaald om haar graf te bewaken en de kerk gereed te maken voor rouw. Dit suggereert dat haar overlijden werd gezien als dat van een belangrijke geestelijke, wat haar bijzondere status in Utrecht bevestigt.